به یاد استیون هاوکینگ؛ ۱۰ فیلم و سریال برتر درباره دانشمندان

14 مارس برای اهالی علم مخصوصا فیزیک هر سال روزی خاص بوده. اگر سالروز درگذشت ویلی فاولر، فیزیکدان بزرگ امریکایی و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل فیزیک را فاکتور بگیریم، در این روز در سال 1879 مردی چشم به جهان گشود که نه تنها بنیان‌های فکری و علمی فیزیک و ریاضیات که تصورات همه‌ی ما از دنیای پیرامون‌مان را به شکل شگفت‌انگیزی متحول کرد. 14 مارس سالروز تولد آلبرت اینشتین بزرگ، امروز در سال 2017 با خبری شوکه کننده و ناراحت کننده همراه بود. استیون هاوکینگ دانشمند شهیر بریتانیایی امروز در سن 76 سالگی درگذشت و جهان را بهت و حیرت فرو برد. می‌شود هزاران صفحه درباره نکات مختلف زندگی این مرد صحبت کرد اما در اینجا قصد داریم به بزرگداشت این نابغه‌ی فیزیک، ده فیلم و سریال برتری که موضوع خود را پیرامون زندگی دانشمندان قرار داده اند را معرفی کنیم. این آثار الزاما از دو جنبه‌ی صحت علمی-تاریخی و نیز ارزش هنری و سینمایی فیلم‌های قابل توجه و فوق‌العاده‌ای نیستند (هرچند غالبا هر دو را در حد قابل قبول و گاه بی‌نظیری دارا هستند) اما صرف جان گرفتن انسان‌های بزرگ تاریخ علم بر صفحه نمایش برای دوستداران علم شگفت‌انگیز و دلپذیر است. همچنین اگر تمایل دارید می‌توانید با ده فیلم علمی-تخیلی برتر از نگاه دانشمندان هم در گیم‌نیوز آشنا شوید.

 Creation

داستان «آفرینش» برش‌هایی از زندگی دانشمند اسطوره‌ای و بزرگ انگلیسی، چارلز داروین است. این فیلم که تولید سال 2009 است، پل بتانی و جنیفر کانلی را در قامت چارلز و اِما داروین بر پرده‌ی نمایش آورده و سعی داشته نگاهی به زندگی داروین در زمان نگارش کتاب «درباره‌ی منشا انواع» داشته باشد. آفرینش نمایش‌دهنده‌ی کشمکش‌های درونی و اجتماعی داروین به خصوص با همسر عمیقا مذهبی خود و جامعه‌ی آن زمان انگلستان است که به واسطه‌ی نظریه بسیار جنجالی و خطرناک «فرگشت» برای داروین رخ می‌دهد و همزمان تلاش‌های این زوج برای کنار آمدن با مرگ دخترشان آنی را نیز پوشش می‌دهد. در طول فیلم در خلال فلش بک‌ها و دیالوگ‌ها، سعی شده تا برخی جنبه‌های ساده‌ی نظریه فرگشت توضیح داده شود و رنج‌ها و تلاش‌های داروین در این راه را نیز به نمایش بگذارد. فیلم با واکنش‌های ضدونقیضی از سوی منتقدین و مخاطبین مواجه شد اما هنوز هم دیدن یکی از تاثیرگذارترین دانشمندان همه‌ی تاریخ بشریت لذت‌بخش و هیجان‌انگیز است.

 A Dangerous Method

«یک روش خطرناک» به جای اینکه درباره زندگی یک دانشمند باشد، درباره دو دانشمند است! این فیلم به کارگردانی دیوید کراننبرگ و هنرنمایی مایکل فاسبندر، ویگو مورتنسن و کیرا نایتلی، بازنمایی برهه‌ای از زندگی دو دانشمند بزرگ عرصه روانشناسی و روانکاوی، زیگموند فروید و کارل گوستاو یونگ و البته با تاکید بیشتر بر شخصیت و زندگی یونگ است. داستان حول ارتباط در ابتدا دوستانه‌ی فروید و یونگ و اختلاف نظرهایی که بعدا با یکدیگر پیدا می‌کنند پیش می‌رود و با بازنمایی مشکلات ذهنی و روانی که در دوره‌ای برای یونگ رخ می‌دهد، سعی در نمایش خطرات روانکاوی و این روش درمانی حتی بر خود روانکاو دارد. بازی‌های عالی، فضاسازی خوب و کارگردانی روان کراننبرگ «یک روش خطرناک» را فیلمی قابل توجه از کار درآورده است؛ هرچند در خیلی از اوقات خسته‌کننده و خواب‌آور می‌شود و باید خیلی عشق علم و روانشناسی و تاریخ باشید تا از اول تا آخر این فیلم را با چشمان باز تماشا کنید.

 Concussion

«ضربه‌ی مغزی» فیلمی ساخته‌ی سال 2015 به کارگردانی پیتر لندزمن و هنرنمایی بی‌نقص ویل اسمیت در نقش دکتر بنت اومالو، پزشک افریقایی الاصل امریکایی است. دکتر اومالو آسیب شناس و پزشک نابغه‌‌ای که کارش تحقیق درباره مرگ اجساد است با تحقیق بر جسد بازیکن اسطوره‌ای فوتبال امریکایی، مایک وبستر که اواخر عمر به جنون مبتلا شده بود متوجه می‌شود که ضربات سنگین به سر این بازیکن در طی دوران بازی حرفه‌ای‌اش در لیگ فوتبال امریکا باعث جنون در این فرد شده است. گزارش دکتر اومالو با واکنش‌های شدید و خشن جامعه امرکایی و قدرتمندان لیگ NFL می‌شود که تا پای تهدید به مرگ هم پیش می‌رود. فیلم ضربه مغزی با تمرکز بر شخصیت متعهد و علمی دکتر اومالو، نمایش خوبی از ترکیب مشکلات شخصی و اجتماعی این نابغه‌ِ سیاه‌پوست و مهاجر به کشور رویاها به دست می‌دهد و تلاش‌های این دانشمند بزرگ را در تعهد به علم و حفظ جان انسان‌ها را به شکل قابل قبولی به نمایش می‌گذارد. بازی تحسین برانگیز ویل اسمیت در نقش دکتر اومالو تعداد زیادی نامزدی و جایزه از محافل مختلف برایش به دنبال داشت و فیلم مورد اقبال اکثر منتقدین و مخاطبین قرار گرفت.

 Einstein & Eddington

نمی‌شود اسم دانشمند و فیلم بیاید و اثری از سلبریتی دنیای علم، «آلبرت اینشتین» به میان نیاید. فیلم اینشتین و ادینگتون محصول سال 2008 با بازی اندی سرکیس، دیوید تننت و ربه‌کا هال، در رابطه با زندگی دو دانشمند معروف، آلبرت اینشتین و سر آرتور ادینگتون و رابطه‌ی این دو با یکدیگر است. فیلم در برهه‌ای از زمان رخ می‌دهد که اینشتین با انتشار نظریه‌ی عجیب و جنجال برانگیز نسبیت، در برابر جامعه‌ی فیزیک زمان خود قد علم کرده است. در این فضای به شدت تاریک که اکثر بزرگان علم آلبرت را مسخره می‌کنند، آرتور ادینگتون دانشمند بریتانیایی با درک نظریه نسبیت در پی راهی برای اثبات عملی آن است. فیلم با به تصویر کشیدن فضای سیاه و خصومت‌آمیز آلمان تحت حکومت هیتلر و فشار نازی‌ها به دانشمندان و حتی نمایش این فضای سخت در بریتانیا، سعی در نمایش علم اسیر در چنگال سیاست و قدرت دارد در حالی که نیم نگاهی نیز به زندگی شخصی و مشکلات اینشتین و ادینگتون می‌اندازد. اندی سرکیس عجیب‌‌ترین بازیگر تاریخ سینماست؛ او حالا از اسمیگل در ارباب حلقه‌ها تا کینگ کونگ تا سزار در فیلم سیاره میمون‌ها تا آلبرت اینشتین را در کارنامه خود دارد.

 Agora

بر خلاف فیلم‌های دیگر این لیست، اینبار با یک دانشمند معاصر روبرو نیستیم. اینبار قرار است همراه با فیلم به اسکندریه‌ی تحت حکومت رومی‌ها در قرن چهارم میلادی سفر کنیم و داستان یک دانشمند زن به نام هپتیا را دنبال کنیم. آگورا ساخته‌ی کارگردان سرشناس اسپانیایی، الخاندرو آمه‌نابار و هنرمندی بازیگرانی از جمله ریچل وایز، اسکار آیزاک و همایون ارشادی است. هپتیا زنی ستاره شناس و فیلسوف در مهد علم زمان خود اسکندریه است که درگیر داستانی رمانتیک و مثلثی عشقی می‌شود. کشمکش‌های علمی و عاطفی هپتیا همزمان با موج اعلام موجودیت مسیحیان و تثبیت دین مسیحیت در قلمروی گسترده‌ی روم است. آگورا علاوه بر نمایش زندگی شخصیت رمانتیک هپتیا، سعی در نشان دادن برخورد فرهنگ سنتی مردم اسکندریه، مسیحیان و حکومت دارد و در این میان به ستیز همیشگی علم و فرهنگ عامه‌ی مرد نیز می‌پردازد. این فیلم علاوه بر جذابیت‌های هنری و علمی-تاریخی خود، به واسطه‌ی حضور همایون ارشادی نیز برای ما ایرانی‌ها جذابیت خاصی دارد.

 The Man Who Knew Infinity

فیلم «مردی که بی‌نهایت را می‌دانست» با هنرنمایی بازیگر هندی تبار بریتانیایی، دِو پاتل و جرمی آیرونز، برشی از زندگی ریاضی‌دان نابغه و شهیر هندی، سرینیواسا رامانوجان را روایت می‌کند. رامانوجان که بدون تحصیلات آکادمیک، نبوغ سرشار و غیرطبیعی خود در راضیات را نشان داده، توسط استاد دانشگاه کمبریج گادفری هارولد هاردی کشف می‌شود و به دانشگاه بزرگ و معتبر کمبریج دعوت می‌شود. مردی که بی‌نهایت را می‌دانست خیلی درباره‌ی زندگی مشقت‌بار و سخت رامانوجان در کودکی و نوجوانی حرفی نمی‌زند اما تلاش خوبی کرده تا مصائب و مشکلات این مرد بزرگ را پس از ورود به انگلستان و در برخورد با جامعه‌ی علمی بریتانیا نشان دهد. از طرفی درگیری مجامع علمی آن دوره در سیاست و مشخصا جنگ جهانی اول نیز از دید کارگردان دور نمانده است. پس از مشاهده‌ی این فیلم سری هم به زندگی‌نامه رامانوجان بزنید؛ نکات اعجاب‌انگیز، روحیه بخش و البته دردآور و ناراحت کننده‌ای خواهید یافت.

 The Imitation Game

«بازی تقلید» با هنرنمایی بسیار خوب بندیکت کامبربچ و کیرا نایتلی،‌ برهه‌هایی از زندگی آلن تورینگ ریاضی‌دان برجسته‌ی انگلیسی و از پیشگامان علم رایانه و محاسبات را به نمایش درآورده است. تورینگ در اوج جنگ جهانی دوم سرگروه تیمی تحقیقاتی برای شکستن کد دستگاه انیگمای نازی‌ها می‌شود و با موفقیت در این ماموریت، زمینه‌ی شکست ماشین جنگی هیتلر را فراهم می‌کند. بازی‌ تقلید علاوه بر نشان دادن تلاش‌های علمی تورینگ در راه شکستن کدهای انیگما، تمرکز زیادی نیز بر زندگی شخصی این ریاضی‌دان و دانشمند تاثیرگذار در تاریخ علم می‌کند و داستان را از طرد شدن تورینگ توسط جامعه علمی و مردم به واسطه‌ی گرایشات جنسی‌اش تا رنج‌ها و سختی‌هایی که طی درمان‌های بی‌رحمانه‌ی روانپزشکی برای این گرایشات متحمل می‌شود و در نهایت مرگش به همین دلیل را به تصویر می‌کشد.

 A Beautiful Mind

فیلم بسیار مشهور و محبوب ران هاوارد به نام «یک ذهن زیبا» با بازی تحسین برانگیز راسل کرو و جنیفر کانلی، زندگی نامه‌ی ریاضی‌دان مشهور امریکایی و برنده‌ی نوبل اقتصاد، یعنی جان نش و دست و پنجه نرم کردن او با بیماری هولناک شیزوفرنی را به تصویر می‌کشد. فیلم با تحسین‌های بسیار هنری از سوی منتقدین و مخاطبین مواجه شد و جوایز بسیار زیادی در مراسم و جشنواره‌های مختلف از جمله اسکار به خانه برد. با این وجود از نظر وفادارای به تاریخ و واقعیت‌ها نقدهای نسبتا مهمی نیز به آن وارد است. نقدهایی که ران هاوارد نیز برخی از آن‌ها را قبول کرده است. به هر حال یک ذهن زیبا از نظر سینمایی و هنری اثری ماندگار و زیباست که بعید است سینمادوستی تا امروز آن را تماشا نکرده باشد.

 Genius

«نابغه» برخلاف دیگر موارد این لیست، یک سریال تلویزیونی محصول شبکه نشنال جئوگرافی است که با هنرنمایی فوق‌العاده‌ی جفری راش در نقش آلبرت اینشتین همراه شده است. نابغه در ده قسمت، به زندگی خصوصی و علمی این ابرمرد دنیای فیزیک می‌پردازد و جنبه‌های گاه تاریک و دردآوری از زندگی خصوصی و خانوادگی اینشتین از دوران نوجوانی تا زمان مرگ او را به تصویر می‌کشد. نابغه برای دوست‌داران علم یک بهشت کامل است. البته که سریال تمرکز کاملی بر زندگی اینشتین دارد اما ارتباطات گسترده‌ی او در مجامع علمی باعث شده تا در قسمت‌های مختلف سریال با نوابغ بزرگ علمی مثل ماری کوری، ماکس پلانک، فریتس هابر، فیلیپ لنارد، نیلز بور، رونتگن، پیر کوری، کارل گوستاو یونگ، ورنر هایزنبرگ و چندین شخصیت دیگر ملاقات داشته باشیم. حتی کار به جایی می‌رسد که فرانتس کافکا و جی. ادگار هوور نیز در سریال حضور می‌یابند! نابغه را از دست ندهید و خبر خوش هم اینکه فصل دوم این سریال با تمرکز بر زندگی نقاش بزرگ اسپانیایی، پابلو پیکاسو در دستور کار شبکه نشنال جئوگرافی قرار گرفته است. در ضمن این سریال با دوبله‌ی فارسی از طرف خود سازندگان اصلی یعنی شبکه نشنال جئوگرافی فارسی نیز عرضه شده است.

Theory of Everything

رسیدیم به فیلمی که درباره شخصیتی ساخته شده که انگیزه‌ی اصلی‌مان برای نوشتن این لیست بود. «نظریه‌ی همه چیز» با بازی مثال زدنی ادی ردماین در نقش استیون هاوکینگ، نمایش دهنده‌‌ی قسمت‌هایی از زندگی این فیزیکدان فقید در دوره‌ی ابتلا و کنار آمدنش با بیماری مهلک ALS است. این فیلم با تحسین‌های بسیار زیاد به خاطر بازی بسیار خوب ادی ردماین روبرو شد و جوایز متعددی نیز از جشنواره‌ها و مراسم مختلف برای بهترین بازیگر نقش اول مرد نصیب این بازیگر جوان کرد. نظریه‌‌ی همه چیز تمرکز زیادی بر رابطه‌ی عاطفی بین استیون هاوکینگ و همسرش و نحوه‌ی گذار آن‌ها از مشکلات ناشی از بیماری استیون دارد و در این بین نیز سعی می‌کند گوشه‌هایی از تلاش علمی او در علم فیزیک را به تصویر بکشد. تماشای فائق آمدن استیون هاوکنیگ بر رنج‌ها و مشکلات بزرگ زندگی سراسر سختی‌اش، به ما نشان می‌دهد که چطور می‌شود با وجود تمام محدودیت‌ها و موانع، قله‌های موفقیت و بزرگی را طی کرد. نظریه‌ی همه چیز را ببینید تا متوجه شوید چرا امروز خیلی از مردم عادی که شاید حتی اطلاع ناچیزی نیز از نظریات این نابغه‌ی بزرگ نداشتند هم در غم از دست دادن استیون هاوکنیگ غمگین و ناراحت شدند.