نقد و بررسی فیلم Ready Player One – معجونی از بیم و امید!

بازی‌های ویدئویی شاید نه از همان اولین روزهای اختراع شدن ولی خیلی زود نگاه‌های متفاوتی را به خود جلب کردند. تئوریسین‌ها، تحلیلگران، حتی دانشمندان و ایده‌پردازان و نویسندگان علمی-تخیلی، هر کدام نگاه ویژه‌ای آمیخته با بیم و امید به این پدیده‌ی جذاب و جادویی داشته‌اند؛ تا همین امروز که دنیای گیم به یک مدیوم مستقل و قدرتمند در رسانه و هنر تبدیل شده است. آنقدر قدرتمند که دیگر نمی‌شود آن را نه نادیده، که حتی دست کم گرفت! مدیومی که با همه‌ی اجدادش متفاوت است و همین قدرت اعجاب‌انگیز و خاصش باعث شده نگرانی‌هایی جدی و گاه اغراق شده درباره‌ی آن شکل بگیرد؛ از کتاب‌ها و فیلم‌هایی مثل ترون گرفته تا فیلم نسبتا جدید آقای اسپیلبرگ یعنی Ready Player one که یکی از تازه‌ترین عناوینی است که رویاپردازی درباره‌ی آینده‌ی جهانی گره‌ خورده با بازی‌های رایانه‌ای را به تصویر می‌کشد. در این متن سعی کرده‌ام از نگاه یک گیمر به این فیلم نگاه کنم نه یک علاقه‌مند به سینما. مسلما در مواجه با چنین فیلمی، نوع نگاه تاثیر مهمی در نتیجه‌گیری نهایی و برداشت مخاطب خواهد داشت. با نقد و بررسی فیلم Ready Player One همراه گیم‌نیوز باشید.

اولین چیزی که شاید درباره‌ی فیلم RPO بتوان گفت این است که با هر نگاه و پیش فرضی به سراغ آن بیایید، حرفی برایتان دارد. جدیدترین ساخته‌ی استیون اسپیلبرگ مشهور که اقتباسی در خور توجه از رمانی پرفروش و پر سر و صدا با همین نام نوشته‌ی ارنست کلاین است، از چند دیدگاه قابل بررسی است و برای هر تفکری حرفی برای گفتن دارد. همانقدر که به عاشقان سینه‌چاک بازی‌های رایانه‌ای هشدار می‌دهد، همانقدر هم بدبینان و محافظه‌کاران را با تصویر روشن این پدیده مواجه می‌کند. همانقدر که معضلات اجتماعی احتمالی این پدیده‌ را هدف گرفته، با فواید احتمالی آن نیز کار دارد. بیم و امیدهایی که اگرچه ریشه در همین امروز ما دارند اما با بزرگ‌نمایی‌های قابل توجه، در آینده‌ای نزدیک به تصویر کشیده شده‌اند.

در آینده‌ای نه چندان دور مردم دنیا با پدیده‌ای به نام OASIS مواجه شده‌اند. یک ابردنیای دیجیتالی که  توسط نابغه‌ای به نام جیمز هالیدی برپایه‌ی واقعیت مجازی ساخته شده است. دنیایی که در آن هر کاری ممکن است. هزاران سیاره برای کاوش و زیستن، سرگرمی‌های فراوان، کار و درآمد، مبارزه و هیجان و … . در واقع همانطور که وید می‌گوید، مردم به غیر از خواب، خوردن و آشامیدن و دستشویی، همه‌ی کارهای خود را در OASIS انجام می‌دهند و دنیای واقعی را رها کرده اند. در این میان جیمز هالیدی فوت می‌کند و در پیامی پس از مرگش به همه اعلام می‌کند یک ایستر اگ در بازی خود قرار داده که هرکس آن را پیدا کند صاحب ثروت عظیم او و دنیای OASIS خواهد شد. مخلوق هالیدی، عظیم و بزرگ است و تقریبا همه‌ی مردم دنیا عضوی از آن هستند. در این دنیای بی‌پایان می‌توانید هر کسی باشید و هرکاری انجام دهید. در OASIS حتی می‌توانید زندگی در قالب جنسیتی دیگر را تجربه کنید! همه‌ی آن چیزی که با آن شناخته می‌شوید در آواتار شما خلاصه می‌شود. در واقع OASIS به شما فرصت می‌دهد آن چیزی باشید که در دنیای واقعی به هر دلیلی نمی‌توانید. اما مثل هر پدیده‌ی هیجان‌انگیز و رویایی، جزییات ترسناک و مخرب آرام آرام سر بر می‌آورند. شاید OASIS به شما فرصت برابر بدهد اما همیشه کسانی هستند که سیستم را درگیر تقسیمات طبقاتی بکنند. شرکت ثروتمندی به نام IOI  در حال بر هم زدن تعادل سیستم است و سعی دارد با پیدا کردن ایستر اگ جیمز هالیدی، یکبار برای همیشه کنترل OASIS را در دست بگیرد.

دست کم از دو دیدگاه می‌توان به فیلم RPO نظر انداخت. در مقام یک گیمر بازی پر است از ارجاعات ریز و درشت. از ماینکرفت و اسپارتان‌های هیلو گرفته تا شخصیت‌های دنیای اورواچ، غول آهنی فیلم The Giant Iron، هادوکن ریو در استریت فایتر و ربات‌های انیمه‌ی گاندام. سازندگان فیلم و البته نویسنده‌ی رمان اصلی، اشراف خوب و جامعی بر دنیای بازی‌های رایانه‌ای و مخاطبین آن داشته اند. لول‌آپ شدن آواتارها، آیتم‌های خاصی که برای استفاده از آن‌ها به لول خاصی نیاز است، آرناهای نبرد آنلاین، مسابقات ریسینگ، آپگرید وسایل و ده‌ها جزییات خاصی که همه‌ی گیمرهای دنیا با آن‌ها آشنا هستند در دل روایت داستان قرار گرفته اند و به باورپذیری هرچه بیشتر فیلم کمک کرده اند. منتها RPO همانقدر که برای یک گیمر هیجان‌انگیز، پر از نوستالژی‌ها و نمادی از تحقق رویاهاست، پر است از هشدار و نگرانی. جدا شدن از واقعیت، از بین رفتن اعتماد عمومی در دنیای مجازی و فدا کردن همه چیز برای یک رویای خیالی، تنها بخشی از این هشدارهاست. فیلم به همه‌ی ما هشدار می‌دهد که مبادا به ابزار ماینینگ و سودجویی مدرن عده‌ای تبدیل شویم. از بی‌رحمی دنیای مجازی سخن می‌گوید و سواستفاده از اطلاعات و اینکه نمی‌توان به هیچ چیز در این فضای رویایی و زیبا اعتماد کرد. اسپیلبرگ و ارنست کلاین در داستان خود جدا شدن انسان امروزی از واقعیت زندگی را نکوهش می‌کنند و با نکته سنجی خاصی، به دلیل پتانسیل‌های بزرگ و گاه ترسناک دنیای بازی‌های رایانه‌ای، این دنیا را بستر حرف‌های خود قرار می‌دهند. هشدارهایی جدی که باید به آن‌ها توجه کرد.

در نگاه دوم، محافظه‌کاران و دلواپسان نسبت به دنیای مجازی قرار دارند. همان‌هایی که اتفاقا هشدار‌هایی که در پاراگراف بالا به آن‌ها اشاره کردم را مدام تکرار می‌کنند و با شنیدن و دیدن حرف‌هایشان در قالب یک بلاک‌باستر هالیوودی پر زرق و برق، رضایتی دلنشین در خود حس می‌کنند. فیلم و داستان برای این افراد هم سخنان و هشدارهایی دارد. به آن‌ها گوشزد می‌کند که دنیای مجازی و گیم تا چه حد در دست‌یابی انسان به رویاهایش موفق عمل می‌کند و تا چه اندازه می‌تواند مرزها را از میان بردارد. به آن‌ها نشان می‌دهد که چطور می‌توانیم مفاهیم مهم و کلیدی انسانی را از طریق یک بازی منتقل کنیم. RPO شخصیت‌هایی را جلوی مخاطب می‌گذارد که در دنیای واقعی به هر دلیلی مهجور مانده‌اند. افرادی با پتانسیل‌های بزرگ که هیچ گاه فرصت شکوفایی پیدا نکرده اند. همین افراد می‌توانند در OASIS در فرصتی نسبتا برابرتر زندگی کنند و همین برگ برنده‌ی این اتوپیای دیجیتالیست. در نهایت هم داستان با چند پیچش، بذر امید را در عین ناامیدی در دل می‌کارد و نشان می‌دهد دنیای مجازی آن طور که گفته می‌شود سیاه و ترسناک نیست.

فیلم Ready Player One کم ایراد نیست. چندین و چند حفره‌ی داستان و فیلم‌نامه‌ای دارد. بعضی شخصیت‌هایش لنگ می‌زنند و بازی لایو و حتی موشن کپچر بازیگرانش در برخی موارد ضعیف و تاریخ مصرف گذشته است. با این وجود هیجان دارد، به جزییاتش دقت خوبی شده و در یک کلام در سبک فانتزی علمی-تخیلی، سرش به تنش میرزد. اگر گیمر هستید یا طرفدار فانتزی و علمی-تخیلی، که تماشایش برایتان واجب است اما اگر در این وادی‌ها سیر نمی‌کنید هم از دیدنش ضرر نخواهید کرد.