نقد و بررسی فیلم Mary Magdalene – مسیح از نگاه یک زن

فیلم Mary Magdalene با تک‌گویی برگرفته از کتاب انجیل آغاز می‌شود. تا انتها معنای این جملات بر ما پوشیده است تا روایت مریم از دید گارث دیویس، این شخصیت تاریخی و مرموز را بر اساس انجیل بازسازی کند. شخصیت مریم از همان ابتدا دارای روحیه و آرامشی عجیب نشان داده می‌شود، او به زنی که باردار است کمک می‌کند تا درد زایمان را تحمل کند و در دعا کردن هم دوربین دیویس دعاهای او را خالصانه‌تر به تصویر می‌کشد، درحالی‌که روح سرکش و شجاع او با بازی خوب «رونی مارا» در پذیرش خواسته‌هایی که جامعه مردسالار از او دارد سرباز می‌زند. سرکشی او از ازدواج تحمیل‌شده موجب شک و ظن نسبت به او می‌شود. بقیه معتقدند که شیطانی درون اوست. با نقد و بررسی فیلم Mary Magdalene با گیم‌نیوز همراه باشید.

دیویس با چنین شروع کوبنده‌ای ظن و گمان بدکاره بودن مریم مجدلیه را به‌کلی پاک می‌کند و طبق برخی از اسناد این موضوع را به شایعات مردم پیرامون این شخصیت نسبت می‌دهد؛ زیرا او با دیگر زنان متفاوت بوده است و حتی قدیسه بودن مریم را پیش از ملاقات با مسیح به تصویر می‌کشد، مریم در خلوت و سکوت خدا را حس می‌کند و درکی از سرنوشت متفاوت خود با سایرین دارد. روایت در بستر سفر قهرمانی مریم مجدلیه برای پیدا کردن خودش و خواسته‌هایش (همچون روایت فیلم شیر (Lion)) قرار داده‌شده و در پایان این مریم است که تعالیم مسیح را گسترش می‌دهد و رهبری جامعه جدیدی را بر عهده می‌گیرد.

دیویس تلاش کرده است با تصاویر ساده ولی چشم‌نواز زندگی مردم آن زمان را به تصویر بکشد. طبیعت خشک و بی جان است؛ همه‌ی خانه‌ها سنگی است و مردم همگی از درد و رنج و بیماری در عذاب‌اند. ستم رومیان موجب گرسنگی و کشته شدن مردم شده است. استفاده کم‌مایه از رنگ و جذابیت‌های بصری بیش از آنکه اقتضای زمان روایت باشد تمهید کارگردان برای فضاسازی از جامعه تحت سلطه و ظلم است و بیشتر روحیات و درونیات شخصیت‌ها و جدا شدن آن‌ها از مکان‌ها و زمانی که بدان متعلق‌اند تا کیفیتی جهان‌شمول‌تر به آنان بدهد.

اما نور حرف تازه‌ای دارد، بازی که دیویس با نور می‌کند مریم مجدلیه را قدیس گونه با طیف روشن و ملایم نور بر صورتش حالت روحانی‌تر می‌بخشد. مریم نه‌تنها شخصیتی سرکش و متفاوت و آزادتر با سایر زنان دیده می‌شود بلکه اوست که توجه مسیح را به جامعه زنان معطوف می‌کند تا آن‌جا که مسیح برای دادن تعلیم به زنان از مریم کمک می‌خواهد. مریم مجدلیه دیویس نوع نگاهش و درکش از مسیح با سایر حواریون متفاوت است. درحالی‌که آنان در پی حکومت الهی و پایان دادن خشونت و ظلم رومیان هستند که از نظر مریم آنان به دنبال خشونت و جنگ‌اند، اما مریم مجدلیه به دنبال درک خدا و مسیح و التیام بخشیدن به درد مردم است.

شخصیت مریم در این فیلم به‌واقع از آنچنان قدرت و صلابتی برخوردار است که به مسیح نیز پند می‌دهد و حتی مسیح به قدرت قلب او اشاره می‌کند. او گهگاه همچون مادری برای مسیح دلسوزی و کمک می‌کند و همچون شاگردی مخلص تن به سرنوشت داده و با علم به آینده شومی که در انتظار عیسی مسیح است تدبیر سایر حواریون را پس میزند و شاید نکته‌ای که آن‌قدرها برای مسیحیان خوشایند نباشد، چهره معصومانه و روحانی مریم مجدلیه در برابر مریم مقدس که دیویس او را زنی مسن که دل‌تنگ پسرش هست بسنده می‌کند و مریم مجدلیه به او نیز پندی می‌دهد.

اما موازنه دیویس برای ارائه تصویری که بدون تعصب و خشونت از تاریخ، جلب‌توجه می‌کند طوری که شخصیت جوداس هم خیانتش آنچنان بد و ترسناک نیست و ناشی از درک غلط او از تعلیمات مسیح است، این شخصیت دلسوزی مارا هم برمی‌انگیزاند و شاید علتی است که این فیلم را به‌شدت محافظه‌کارانه می‌کند. این محافظه‌کاری اما، متأسفانه منجر شده به این‌که شخصیت مهم و تاریخی عیسی مسیح خوب پرداخت نشود و او را لحظاتی مدهوش و نا­امید و یا ترسان بیابیم و سخنرانی‌های او هم آنچنان به چشم نیایند تا جایی که اصلاً به نظر نمی‌آید مسیح تعلیمات متفاوت‌تری تا دین یهودیت داشته باشد و پایه‌گذار شریعت جدیدی باشد.

فیلم «مریم مجدلیه» گارث دیویس به معنای واقع نگاه کوتاهی است به گذشته مریم و عبورش از سیر تغییرات زمانه برای پیدا کردن خودش و راهی که آن را به‌نوعی نگاه فمنیستی باید دانست. مریم نهضتی را پس از به صلیب کشیده شدن عیسی مسیح با کمک دیگر زنان رهبری می‌کند تا بتواند بذر جامعه نو و جدیدی را نوید دهد، این فیلم نه آن‌چنان که باید ادای احترامی به عیسی مسیح است و نه روایت دقیقی از عهد عتیق و ساختار دینی و حکومتی و جامعه آن زمان، اما به‌واقع می‌توان گفت بر اساس اسناد موجود اولین فیلمی است که ادای دینی به خدمات مریم مجدلیه که انجیلی نیز منسوب به اوست، کرده و نگاه دقیق‌تر و بی حاشیه‌تری دارد.

شاید می‌توان گفت در شمایل‌نگاری از مسیح که در سایر فیلم‌هایی همچون سرپیکو با بازی آل­پاچینو (کارگردان سیدنی لومت)، شین (کارگردان جرج استیونز) صورت گرفته مریم مجدلیه دیویس، شمایل‌نگاری مسیح، زنانه است و نشانه‌های آن را درصحنه پردازی‌ها، قدرت درک و روحانیت و شفادهندگی و حتی درد مصلوب شدن که مریم هم آن را احساس می‌کند، در حالی می‌توان یافت که بین آن دو تشابهاتی ایجاد می‌کند. روحانیت مریم مجدلیه گهگاه از عیسی مسیح فراتر می‌رود و گاه درک و آگاهی و آرامش بخشی پیش از مسیح را داراست و حتی دیویس طعنه‌های زودگذر اما معناداری به رابطه این دو و علاقه مابینشان نیز زده است اما به‌درستی تصویری ارائه نداده است که بهترین انتخاب با توجه به نبود اسناد تاریخی دراین‌باره است.

فضاسازی‌های کارگردان در ورود مسیح و یارانش و همه هیاهویی که صدای سخنرانی یاران مسیح و خود او را مفقود می‌کند، در کنار تصویرهایی از دیوارهای بلند و سخت معبد، ما را هر آنچه بیشتر به دوران سرکوب و ظلم و ستم یاداور می‌شود. سکانس‌های به صلیب کشیده شدن مسیح و خودکشی جوداس و شام آخر حواریون و مسیح همچون تابلوهای زیبا با نورپردازی‌های رامبراندی خودنمایی می‌کنند. صورت خواکین فینیکس (Joaquin Phoenix) که در نقش جوکر نیز ایفای نقش کرده به‌درستی برای نقش مسیح انتخاب ‌شده و تداعی‌گر این شخصیت است. نقش جوکر فینیکس تضاد جالبی با نقش مسیح او فراهم خواهد کرد و لذت دیدن فیلم مریم مجدلیه را دوچندان می‌کند.