نقد انیمیشن Spider-Man: Into the Spider Verse – یک روح و چند بدن

اسپایدرمن از آن دسته قهرمانانی است که در هر شرایطی می‌توان او را دوست داشت. هر چقدر هم ایده‌ی اولیه‌ی آن ترسناک به نظر برسد، انسانی با توانایی بالا رفتن از سطوح، پریدن‌های طولانی و تاب خوردن بین تارهای پرتاب شده موجود جذابی است که به طرزی باور نکردنی سال‌ها است توانسته در انواع و اقسام طرح‌ها طرفداران را سرگرم نگه دارد. انیمیشن تازه ساخته شده‌ی Spider-Man: Into the Spider Verse نیز که موفق شد اسکار بهترین فیلم انیمیشنی را از آن خود کند، تماما به همین خاطر به وجود آمده است: سرگرم کردن. و برای رسیدن به این هدف، از مهم‌ترین وسیله‌اش یعنی مرد عنکبوتی، بهترین استفاده را می‌کند. در ادامه با نقد انیمیشن Spider-Man: Into the Spider Verse همراه گیم‌نیوز باشید.

مهم‌ترین ویژگی انیمیشن Into the Spider Verse مسئولیت‌پذیری آن در قبال مرد عنکبوتی، مدیوم کمیک و سابقه‌ی این قهرمان و نسخه‌های مختلف آن است. هر آن‌چه از اسپایدرمن در ذهن مخاطب وجود دارد، در این فیلم به نوعی مرور می‌شود. ایده‌ی اصلی فیلم خلق یک اسپایدرمن دیگر از یک آدم معمولی برای اثبات یک حقیقت آرمان‌گرایانه است: هر کسی می‌تواند قهرمان باشد. فیلم به وضوح بارها تاکید می‌کند که شما هم می‌توانید به یک قهرمان تبدیل شوید و در مهم‌ترین سکانس خود نیز، رمز رسیدن به آن را برملا می‌کند: با ایمان پریدن! ایده‌ی داستان جدید فیلم کاملا با شکل نمایش و فرم روایت آن هماهنگ است. همان‌طور که اسپایدرمن جدیدی خلق می‌شود، اسپایدرمن‌های قبلی رجوع می‌کنند. تعدد شخصیت‌های عنکبوتی انیمیشن در واقع بیانگر یک چیز است: قابل انجام بودن ایده‌ی خلق یک عنکبوتی جدیدتر!

به همین خاطر است که داستانِ پیتر پارکر، گوئن استیسی و دوباره پیتر پارکر، و تبدیل شدن آن‌ها به قهرمانی از جنس کمیک در طول فیلم یاداوری می‌شود. پرتکرارترین صحنه‌ی شاخص این انیمیشن احتمالا لحظه‌ای است که شماره‌ی اول کمیک هر کدام از شخصیت‌ها نمایش داده و با لاین معرفی آن‌ها همراه می‌شود. جمع شدن همه‌ی این شخصیت‌ها در یک فیلم، به موضوع اصلی آن کمک می‌کند تا در پرده‌ی پایانی وقتی «مایلز مورالس» قهرمان جدید داستان‌های مرد عنکبوتی با خودباوری آماده‌ی نبرد می‌شود؛ منطق داستان کاملا توجیه شده باشد.

Spider-Man: Into the Spider Verse از تمام پتانسیل‌های مرد عنکبوتی و تاریخچه‌ی آن استفاده می‌کند تا یک قهرمان جدید بسازد. در این فیلم، نه تنها قهرمان‌ها جذاب و قابل احترام هستند که دشمنان آن‌ها نیز نه فقط در ظاهر که در باطن و پرداخت امیال درونی‌ هم یک سر و گردن از دیگر داستان‌های اقتباس شده از مرد عنکبوتی در دنیای سینما برترند. بهتر از همه «کینگ‌پین»‌ که علاوه بر قدرتمند شدن و تبدیل شدن به یک دشمنِ واقعا تاثیرگذار و ترسناک برای اسپایدرمن، که می‌تواند با یک مشت پیتر پارکر را از پای در بیاورد، انگیزه‌ی بهتری هم برای به هم ریختن نظم جهان دارد. او برای بازیافتن خانواده‌اش تلاش می‌کند و برایش مهم نیست که در این راه همه‌ی مردم کشته شوند یا همه چیز به نابودی کشیده شود. شخصیت کینگ‌پین دقیقا در مقابل پیتر پارکر قرار می‌گیرد که به عنوان یک قهرمان و ناجی، همواره خودش را در معرض خطر قرار می‌دهد تا آسیبی به دیگران نرسد. این دو شخصیت متفاوت اما در یک نقطه‌ی مشخص به تفاهمی تامل برانگیز می‌رسند: خانواده. هم کینگ‌پین و هم پیتر پارکر و هم مایلز مورالس در اهمیت این مفهوم اتفاق نظر دارند. موضوعی که می‌توانست داستان فیلم را پیچیده‌تر کند، درک شدن کینگ‌پین توسط اسپایدرمن‌ها و ورود آن‌ها به بعد عاطفی زندگی او بود، اما سازندگان تصمیم گرفته‌اند با پایبند بودن به برخی کلیشه‌ها و استانداردهای قصه‌گویی در سبک خود، بیش از این قاعده‌ی بازی را برهم نزنند.

اتکا به برخی از کلیشه‌های کلی هالیوود احتمالا دلیل اصلی تحویل گرفته شدن انیمیشن Spider-Man: Into the Spider Verse در فصل جوایز است. این فیلم اگرچه خوش‌ساخت و درخشان عمل می‌کند، در عمل به جز تکثیر یک قهرمان قدیمی نتیجه‌ای در بر ندارد. مروری بر صحنه‌های دراماتیک شاخص فیلم، نشان می‌دهد که تصمیماتی همچون انتخاب شخصیتی رنگین پوست به عنوان قهرمان جدید، انتخاب مادری با اصالت فرانسوی (مهاجر) و موتیف‌هایی از این دست، اساسا در سایه‌ی کلیشه‌های قدرتمندتری مثل «توجه به خانواده»، «هرگز تسلیم نشدن» و «نجات دادن خیر از چنگال شر» که عمق بیشتری در باورهای مسیحی-آمریکایی دارند رنگ می‌بازند.

در رابطه‌ با خانواده‌ی مورالس، تکرار پذیری تعمدی تلاش پدر برای ارتباط برقرار کردن با مایلز و تبدیل شدن مادر به یک شخصیتِ فرعی تقریبا بدون استفاده (در واقع یک سایدکیک به دردنخور برای پدر) نمایانگر نگاه جدیدی در مجموعه‌ی اسپایدرمن است، که تا پیش از این با حضور «می» و «مری جین» فرصت ظهور پیدا نکرده بود. Into the Spider Verse با کنار زدن این شخصیت‌ها، و بر هم زدن توازن جنسیتی در دنیای قهرمان‌ها و شرورهای اسپایدرمن، قدم محکمی در راستای تخریب چهره‌ی محبوب مارول و کمیک‌های مرد عنکبوتی برمی‌دارد. اگرچه این توازن هنوز هم در خانواده‌ی قدیمی اسپایدرمن‌ها وجود دارد، ورود مایلز مورالس به دنیای قهرمان‌ها با این مشخصات، می‌تواند برای مارول دردسرآفرین باشد، مگر این‌که در دنباله‌ی احتمالی این انیمیشن، تعمق بیشتر در دنیای این خانواده از وخیم شدن اوضاع جلوگیری کند.

Spider-Man: Into the Spider Verse فیلم‌نامه‌ی قدرتمند و سریعی دارد و اگرچه مطابق انتظار مخاطب پیش می‌رود و قدرت چندانی برای غافل‌گیر کردن ندارد، می‌تواند با کمک گرفتن از ریتم سریع و جزئیات زیاد، تا پایان سرگرم‌کننده و جذاب باقی بماند. گره‌های داستانی همان چیزهایی هستند که از یک داستان با حضور مرد عنکبوتی و دشمنان معروفش انتظار می‌رود و تغییر نمودار رفتاری شخصیت‌ها نیز مطابق انتظار مخاطب رخ می‌دهد و از حد انتظار فراتر نمی‌رود. ساختار فیلم‌نامه متکی به حضور شخصیت‌ها و استفاده‌ی آن‌ها از فضای ایجاد شده است. تا زمانی که پیتر پارکر، گوئن و دوستانشان به مورالس امید دارند فیلم‌نامه به طور مستقیم با این فرمول پیش می‌رود و بعد از این‌که داستان وارد مرحله‌ی «ایمان آوردن» به سبک قهرمان‌های کریستوفر نولان (Leap Of Faith) می‌شود، روند آن تغییر می‌کند. نزدیک شدن به شخصیت مورالس در این لحظات، به گونه‌ای هنرمندانه در کنار معرفی قدرتمند ابتدای فیلم قرار می‌گیرد تا  نه تنها درام پرکشش و هیجان‌انگیزی را از مبارزه‌ی مایلز با ناتوانی‌ها و کمبودهای جسمی و روحی‌اش خلق کند که باعث شود یکی از مهم‌ترین لحظات فیلم، -مواجه شدن عمو آرون و مایلز در لباس اسپایدرمن و پراولر- با پرداخت درست و متناسب به نقطه‌ی عطفی در داستان تبدیل گردد که تا پایان نیز اثر آن در فیلم حفظ می‌شود.

فیلم‌نامه‌ی اسپایدرمن اما تنها ساختار و فرم روایی و ریتم نیست و جزئیات بسیار بیشتری دارد. همان‌طور که این فیلم در طراحی، هویتِ کمیک‌بوکی خود را حفظ کرده است در فیلم‌نامه نیز به آن توجه شده. در بسیاری از صحنه‌های فیلم به وضوح متن فیلم به تصویر وارد می‌شود و فیلم‌نامه خلق صحنه‌های ثابت حاوی اطلاعات متنی یا دیداری را ایجاب می‌کند. جزئیات برخی صحنه‌ها نیز در قالب کلمات یا اصوات در تصویر نمایان می‌شوند. علاوه بر این‌ها، فیلم از متن بسیار خوبی برخوردار است و نه تنها از حس طنز خوبی بهره می‌برد که با به کارگیری شوخی‌های به جا و متناسب، لحنی گرم و دلنشین پیدا می‌کند. یکی از مهم‌ترین نقاط قوت فیلم‌نامه‌ی Into the Spider Verse دیالوگ‌های فوق‌العاده‌ی آن هستند که علاوه بر مشخص کردن هویت کرکترها، به محافظت از آن‌ها در برابر تک‌صدایی می‌پردازد. ایده‌ی جذاب، متن هوشمندانه، ساختار متفاوت، روایت سرگرم‌کننده، اتفاقات هیجان‌انگیز و شخصیت‌های صمیمی و دلنشین، همه‌ی چیزهایی هستند که یک فیلم را به اثری دوست‌داشتنی تبدیل می‌کنند و اسپایدرمن همه‌ی آن‌ها را دارد. علاوه بر همه‌ی این‌ها، فیلم Spider-Man: Into the Spider Verse جادوگری هم بلد است!

Spider-Man: Into the Spider Verse از تمام پتانسیل‌های مرد عنکبوتی و تاریخچه‌ی آن استفاده می‌کند تا یک قهرمان جدید بسازد.

جادوی اسپایدر ورس در طراحی آن نمایان می‌شود. تصاویری که پشت سر هم قرار می‌گیرند تا فیلم ساخته شود، گاهی آن‌قدر شگفت‌انگیز و بی‌نقص می‌شوند که باورپذیر نیستند. آن‌چه در این انیمیشن دیده می‌شود سراسر زیبایی است. کم‌ترین دست‌آورد این فیلم در این بخش، هماهنگ کردن کمیک و کارتون و ساخت یک هیبرید قدرتمند، جذاب و رنگارنگ است. ایده‌ی فیلم در رسیدن به این حجم از زیبایی دیداری هم کمک می‌کند و نه تنها مکان‌ها و شخصیت‌های متفاوت را در اختیار طراحان قرار می‌دهد که با اضافه کردن شخصیت‌ها از دنیاهای دیگر، جهان‌های موازی و موضوع گلیچ، در به رخ کشیدنِ توانایی هنرمندان و پیشرفت‌های تکنولوژیک انیمیشن‌سازی نهایت تلاش را به کار می‌بندد. انیمیشن به سادگی موفق می‌شود تا در تمام مدت شما را مسحور و بهت‌زده‌ی تصاویر خود کند و کارگردانی به جا و متناسب با این تصاویر نیز با این قدرت جادویی همراه می‌شود تا در نهایت یک اثر هنری ایده‌آل شکل بگیرد که تماما قابل ستایش است. اوج این هنرمندی و توازن را در صحنه‌ی نبرد پایانی فیلم شاهد هستیم.

Spider-Man: Into the Spider Verse هیچ چیز برای تبدیل شدن به یک اثر ماندگار و تاثیرگذار در دنیای اسپایدرمن کم ندارد و قطعا بهترین فیلم ساخته شده از این قهرمان مارول محسوب می‌شود. با این حال، ادامه دادن این راه احتمالا برای تهیه‌کنندگان فیلم سخت می‌شود و اگر انیمیشن بعدی در کار باشد، مایلز مورالس ماموریت غیرممکنی در پیش دارد. عنکبوتی جدید تقریبا چالش جدیدی روبروی خود نمی‌بیند و خط داستانی او آن‌قدر از همه‌ی اتفاقات مهم دنیای اسپایدرمن دور است که عملا نمی‌توان آینده‌ی درخشانی برای او متصور شد. مگر این‌که باز هم یک قصه‌ی فرعی در دل تکرار داستان‌های اسپایدرمن بتواند یک فیلم جذاب دیگر خلق کند که در آن صورت هم، حسن چندان قابل توجهی در آن نخواهیم دید.